آیین رونمایی از کتاب الامالی (غرر الفوائد و درر القلائد) سیدمرتضی به همت پژوهشگاه قرآن و حدیث و با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین رضا برنجکار، رئیس پژوهشگاه قرآن و حدیث، حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی، رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث و حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسین درایتی از مصححین کتاب الامالی در سالن جلسات مؤسسه دارالحدیث برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی، رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث در سخنانی در این مراسم، در معرفی کتاب «امالی سیدمرتضی» این کتاب را به عنوان نمونه‌ای از میراث فرامذهبی تشیع خواند و گفت: از تلاش پژوهشگران دارالحدیث در تصحیح، تحقیق و تقویم این کتاب ارزشمند، به گستردگی پژوهش با مراجعه به بیش از ۹۱۰ منبع، ستایش می‌کنم.
وی در تقسیم‌بندی میراث شیعه به دو دسته درون مذهبی و فرامذهبی، کتاب «امالی» را در دسته دوم قرار داد و افزود: کتاب‌های تهذیب الاحکام، استبصار و کافی نمونه‌هایی از میراث درون مذهبی هستند که مخاطب آنها شیعیان بوده و بر اساس اصول و باورهای مشترک شیعه نگاشته شده‌اند اما میراث فرامذهبی مخاطبانی فراتر از شیعیان را هدف قرار داده و آموزه‌های آن به مذهب خاصی محدود نیست.
وی در برشمردن دلایل فرامذهبی بودن کتاب «امالی سید مرتضی»، گفت: جامعه مخاطب این کتاب علاوه بر شیعیان، مورد توجه عالمان ادیب عرب زبان، صرف نظر از مذهبشان نیز هست.
رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث، دلیل دیگر را چاپ‌های متعدد این کتاب در مصر عنوان و اظهار کرد: این کتاب دو بار در مصر با حواشی و تعلیقات به چاپ رسیده است. این امر نشان دهنده جذابیت محتوای آن برای علمای غیر شیعه است.
طباطبایی با اشاره به محتوای کتاب به عنوان دلیل سوم، گفت: در ۸۰ مجلس این کتاب، ۱۱۰ آیه قرآن و ۳۰ حدیث نبوی از منظر ادبی و محتوایی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
وی اظهار کرد: ویژگی‌های کتاب «امالی» آن را برای عرضه تفکر شیعی به غیر شیعیان مناسب می‌سازد. همچنین شیوه استدلال در این کتاب از روش‌های مختلف استدلال، از جمله استدلال ادبی، عقلی و نقلی استفاده شده است.
استناد به هزار آیه در امالی
طباطبایی در ادامه ابراز کرد: سید مرتضی برای اثبات مدعای خود به بیش از هزار آیه قرآن و ۹۰ حدیث نبوی استناد کرده است.
وی گفت: با وجود اینکه این کتاب بر پایه معتقدات و باورهای اصیل شیعی نوشته شده است، تنها ۳۹ روایت از امیرمؤمنان(ع) و ۲۹ روایت از ۱۱ امام دیگر در آن آمده است که نشان دهنده کمرنگ بودن رنگ و بوی ظاهری شیعی در این کتاب است.
وی افزود: در این کتاب به طور گسترده‌ای از اقوال صحاب و اشعار عربی استفاده شده که نشان دهنده اهتمام سیدمرتضی به فرامذهبی بودن این اثر است.
طباطبایی در پایان سخنرانی خود بر ضرورت تبلیغ و ترویج کتاب «امالی» در کشورهای غیر شیعه، به ویژه کشورهای عرب زبان و در میان مستشرقان تأکید کرد و گفت: این کتاب می‌تواند نمونه‌ای ارزشمند از تفکر شیعی برای معرفی به جامعه غیر شیعه باشد.
چاپ امالی در ۵ جلد
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسین درایتی از مصححین کتاب الامالی در ابتدای این جلسه، گفت: بعداز ۱۰ سال فعالیت جمعی از محققین با چاپ ۵ جلد کتاب امالی، کار تصحیح آثار سیدمرتضی به پایان رسید.
وی افزود: ۳۵ جلد از آثار سیدمرتضی در سال ۱۳۹۸ رونمایی و عرضه شد و تنها اثر باقیمانده از ایشان همین کتاب امالی بود که به علل مختلف، کار تحقیق آن مقداری طولانی‌تر از آثار دیگر شد. البته در طرحی که در تألیف آثار سیدمرتضی داشتیم قرار بود این آثار در ۴۰ جلد عرضه شود که یک جلد، جلد صفر بود و ۴۰ جلد سایر آثار ایشان؛ جلد صفر زندگینامه و شرح آثار ایشان و مابقی تا جلد ۳۸ محتوا و در نهایت دو جلد هم فهارس عامه آثار سیدمرتضی است.
پژوهشگر پژوهشکده علوم و معارف حدیث با بیان اینکه امالی از مهم‌ترین آثار سیدمرتضی و در اولویت نخست است، اضافه کرد: علت این اولویت هم خود کتاب است؛ برخلاف تصور برخی که امالی سیدمرتضی را مانند امالی شیخ طوسی و صدوق واجد جنبه روایی می‌دانند، این اثر جنبه روایی ضعیفی دارد و جنبه تأویلی و تفسیری و ادبی این کتاب باعث اهمیت آن شده است.
وی ادامه داد: به باور بنده امالی در بین ادبای عرب و اهل سنت نسبت به خود شیعه شناخته‌شده‌تر است لذا دو چاپ و تحقیق در مصر از آن وجود دارد ولی در ایران بعد از چاپ سنگی، چاپ حروفی نداریم. تحقیق این اثر در مصر برای ۷۴ سال قبل است و ابوالفضل ابراهیم تحقیق به‌روزی از آن ارائه کرده است.
درایتی با قدردانی از سعید عرفانیان و حب‌الله نجفی از ادبایی که در تصحیح این کتاب نقش داشته‌اند، اظهار کرد: همانطور که خود امالی مهم‌ترین اثر سیدمرتضی است، بنده مدعی هستم که تحقیق امالی هم ممتازترین است زیرا به توفیق الهی وقتی کار شروع شد محققان زبده‌ای در دسترس ما قرار گرفتند.
ویژگی‌های نسخه تصحیح شده امالی
وی تاکید کرد: الان امالی که رونمایی شده است نسبت به چاپ ابوالفضل ابراهیم (مصری) چند امتیاز دارد؛ اول اینکه ابوالفضل ابراهیم تحقیق خود را براساس چهار نسخه یعنی سه نسخه کهن انجام داده است ولی ما براساس ۱۷ نسخه انجام داده‌ایم که قدیمی‌ترین آن مربوط به قرن ۵ است.
درایتی با بیان اینکه دو نسخه از این اثر از ترکیه است، گفت: یکی از جلوه‌های اهمیت امالی در بین فرق مذهبی، تعدد نسخ قدیمی است و این تعدد نشانه اهمیت آن در بین جوامع مسلمان است. ویژگی دیگر امالی، میزان تحقیق‌هایی است که در پاورقی آمده است یعنی کمتر کتابی داریم که به این حجم به شعر و شعرا و منابع و آیات و روایات اشاره شده باشد.
وی افزود: در پاورقی ترجمه بیش از ۷۰۰ عالم و شاعر آمده است که ۲۰۰ نفر شاعر هستند؛ در پاورقی تمام حواشی نسخه‌ها بازخوانی شده است.
مصحح کتاب الامالی با بیان اینکه ابوالفضل ابراهیم هیچ حدیثی را مصدریابی نکرده است ولی ما همه را مصدریابی کرده‌ایم، تصریح کرد: از دیگر ویژگی‌های دیگر این اثر فهارس فنی آن است که به ۲۰ فهرست می‌رسد و علت آن هم تعدد موضوعات است.
نظر شما